Sağlamlıq psixologiyası sağlamlığın qorunması, yaxşılaşdırılması və fiziki sağlamlığın bir çox aspektlərində sağalma prosesinin asanlaşdırılması ilə bağlı təcrübələr inkişaf etdirir. Sağlamlıq psixoloqları müalicə müddətində həm xəstənin, həm də xəstə yaxınlarının həyat keyfiyyətini yüksəltmək və xəstəliklə mübarizəni asanlaşdırmaq məqsədi ilə effektiv müdaxilələr edilir.
Günümüzdə xroniki xəstəliklər və qocalıqla bağlı xəstəliklər artımaqdadır. Bu vəziyyətdə psixoloji və sosial amillərin xəstəliklərin artımında mühüm rol oynadığı düşünülür. Bu səbəbdən diabet, ürək, böyrək və xərçəng kimi xəstəliklərin müalicəsində xəstə ilə müalicə qrupu arasında əməkdaşlıq oluması vacibdir. Bu vəziyyət təkcə xəstənin deyil, onun ailəsinin də psixoloji və sosial aspektlərdən idarə olunmasını və müayinəsini tələb edən müasir səhiyyə xidmətlərində də zəruridir. Xəstələrin və ya fiziki xəstəlikləri olan şəxslərin psixi vəziyyəti də izlənilməlidir. Bu gün daha çox dializ, diabet, onkologiya (xərçəng), süni mayalanma, ağrı mərkəzləri, nevrologiya, uşaq sağlamlığı və uşaq cərrahiyyəsi klinikalarında çalışan səhiyyə işçilərinə, xəstələrə və onların yaxınlarına psixoloji dəstək verilməlidir. Məsələn, amputasiya (müxtəlif səbəblərdən əzanın kəsilməsi) və ya sınıq müalicəsi zamanı uzun müddət yataq xəstəsi olan xəstələr, böyrəkləri çıxarılan və dializdən narahat olan və ya impotensiya olan xəstələr, traxeostomiya (qırtlaqda nəfəs almaq üçün deşik) onlara öyrəşmək üçün psixoloji dəstək verməlidir. Yəni həm MAKRO səviyyəli proseslərin (məsələn, sosial dəstəyin olması, depressiyanın yaranması kimi) və MİKRO səviyyəli proseslərin (hüceyrə xəstəlikləri və ya kimyəvi balanssızlıqlar kimi).
Sağlamlıq psixologiyasi – healthy psychology
Sağlamlıq psixologiyası 1970-ci illərdə psixologiyanın təhsil, elm və peşəkar sahələrə xüsusi töhfələri ilə inkişaf etmişdir. Sağlamlıq psixologiyası sağlamlığın və xəstəliyin elmi izahını vermək üçün davranış elmlərindən alınan məlumatlardan istifadə ederək yeni müalicə metodları yaradır. Yeni sağlamlıq yanaşması, sağlamlığı təkcə orqanizmin “rifahı” kimi deyil, həm də “şəxsin fiziki, əqli və sosial rifahı” kimi qəbul edir. Bu yeni yanaşma psixologiya elmləri və sağlamlıq elmlərinin mühüm tərkib hissəsi olan sağlamlıq psixologiyasının yaranmasında təsirli olmuşdur. Sağlamlıq psixologiyası xəstənin tibb işçiləri ilə qarşılıqlı əlaqəsi, stressin idarə olunması, tibb işçilərinin şəxsiyyəti və iş şəraiti, kəskin və xroniki xəstəliklərlə mübarizə üsulları, profilaktika üsulları ilə məşğul olan, sağlam həyat haqqında məlumatlılığı artıran elm sahəsidir.
Sağlamlıq psixologiyası sahələri
- Stressli həyat hadisələri və streslə mübarizə
- Xəstəliyin ailə sisteminə və sosial dəstəyə təsiri
- Stress-immun sistemi əlaqəsi Xəstənin rolu və xəstə psixologiyası
- Xəstəliyə uyğunlaşmaq və həyatı yenidən formalaşdırmaq
- Astma
- Piylənmə
- Siqaret asılılığı
- Diabet
- QİÇS-HİV
- Migren gərginlikli baş ağrısı
- Xərçəng
- Ağrılar
- Ürək-damar xəstəlikləri və hipertansiyon
- Onurğa beyni zədələri
- Böyrək çatışmazlığı, dializ və böyrək transplantasiyası
- Uşaq xəstələrinin psixologiyası və onların xəstəliyə uyğunlaşması
- Xəstə və müalicə qrupu əlaqələri
- Pis xəbərin verilməsi prosesi və xəstənin pis xəbərə uyğunlaşması
- Xroniki xəstəliyi olan xəstə ilə əlaqə və ünsiyyət
- Çətin xəstə ilə əlaqə və ünsiyyət
- Səhiyyə mütəxəssisləri üçün tükənmişlik sindromu ilə mübarizə bacarıqları
Klinik sağlamlıq psixologiyası: Fiziki xəstəliklərdə və orqan itkisində məsləhət və müalicə müdaxilələrinin effektivliyini artırmağı hədəfliyir.
Xalq sağlamlıq psixologiyası: Sağlamlıq siyasətinin formalaşdırılmasını hədəfləyir.
ictimai sağlamlıq psixologiyası: İcma əsaslı, icma araşdırması və fərdin səlahiyyətləndirilməsi hədəfləyər.
Kritik sağlamlıq psixologiyası: Səhiyyə xidmətlərini və cəmiyyəti strukturlaşdırmaq məqsədini hədəfliyir.
Hələ şərh yoxdur, şərhinizi aşağıya əlavə edin!