(Bu məqaləyə sərf edəcəyiniz vaxt: 2 dəqiqə)

 Seretonin nə edir?

 İnsan həyatı üçün ən vacib hormonlardan biri bəlkə də birincisi sayılan serotonin hormonudur.  Hansı ki insana yaşamaq, heç bir qeyd-şərtsiz şad olmaq, ətrafındakı insanlarla sağlam ünsiyyət qurmaq həvəsini verən məhz bu hormondur.

 Bədənin müxtəlif yerlərində istehsal olunan və beyində ifraz olunan serotonin həm fiziki, həm də ruhi cəhətdən çox təsirlidir.
 Avrasya Gaziosmanpaşa Xəstəxanası Diyetisyen-Psixoloq Öznur Cılız, “Serotonin nədir, nə edir?” suallarla bağlı məlumatda belə deyir:

 Serotonin, əhvalınızdan tutmuş bağırsaq hərəkətlərinizə qədər hər şeyə təsir edən vacib bir nörotransmitterdir.
Serotonin adlı nörotransmitteri birbaşa qidadan bədəninizə ala bilməzsiniz.
 Triptofan adlı amin turşusu olan qidalar istehlak edildikdə, bu maddə beyində serotonin istehsalında istifadə olunur. Bununla belə, triptofanın bioavailability serotonin baxımından aşağıdır.
Ümumiyyətlə, qanınızdakı serotonin səviyyələri üçün normal diapazon millilitrdə 101-283 nanoqramdır (ng/mL).
 Bu bioavailability artırmaq üçün aparılan araşdırmalara görə, 25-30 qram karbohidrat ehtiva edən qidalar triptofanla zəngin qidalarla birlikdə istehlak edildikdə, onların bioavailliyinin yüksəldiyi göstərilmişdir.
Məşq triptofanın udulmasında digər vacib amildir. Məsələn: üzgüçülük, velosiped sürmə, sürətli yerimə kimi məşqlər edə bilərsiniz.
 Həftədə iki dəfə 20 dəqiqəlik masaj etmək serotonin səviyyəsini artıra bilər.
Serotonin sintezi mövsümi olaraq dəyişir. Yay və yaz aylarında daha çox, qışda isə az sintez olunur.

• Serotonin yuxunu nizamlamağa kömək edir.
• İştahı tənzimləməyə kömək edir.
• Öyrənməyi və yaddaşı güclü saxlayır.
• Müsbət emosiyaları və sosial davranışı tənzimləməyə kömək edir.

 2007-ci ildə aparılan bir araşdırma, depressiyadan əziyyət çəkən insanların çox vaxt serotonin səviyyəsinin aşağı olduğunu göstərdi. Serotonin çatışmazlığı da narahatlıq və yuxusuzluqla əlaqələndirilir.

 Serotonin əlavələri və tərkibində serotonin olan digər dərmanlardan istifadə etməzdən əvvəl həmişə həkiminizlə məsləhətləşin.

 Serotin qidalarda

•  Banan, triptofan amin turşusunu yeyərək əldə edilə bilən ən əhəmiyyətli və məşhur mənbələrdən biridir və banan bir çox vitamin, karbohidrat və dəmir mənbəyidir.
•  Karbohidratlar beyində triptofanın udulmasına kömək etdiyi üçün insanın əhval-ruhiyyəsini yaxşılaşdırır.
•  Vitamin B6 da triptofanın xoşbəxtlik hormonu olan serotoninə çevrilməsinə çox kömək edir və bununla da insan daha yaxşı əhval-ruhiyyə qazanır.
• Bütün növ qoz-fındıqların tərkibində triptofan var, çünki bir çox araşdırmalar göstərir ki, gündə bir ovuc qoz-fındıq yemək orqanizmi xərçəng riskindən qoruya bilər.
• Həftədə iki dəfə qızılbalıq yemək bədəni ehtiyac duyduğu triptofanla təmin etmək üçün kifayətdir, üstəlik qızılbalıq sümükləri gücləndirmək və əzələ sağlamlığını yaxşılaşdırmaq üçün vacib olan D vitamini ilə zəngindir.
• Yumurta, pendir (təbii), ananas, kəsmik, hind quşu əti, xırda buynuzlu heyvan ətləri

 Qara şokolad və  yulaf, mərcimək, ispanaq(tünd yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər) kimi xoşbəxtlik hormonları ehtiva edən bir çox qida.

 Serotonin səviyyəsini artırmaq üçün ümumi məsləhətlər

 15-20 dəqiqəlik rəqs və ya sürətli gəzinti kimi məşq əhvalınızı yaxşılaşdıra bilər.
Tərkibində karbohidratlar olan qidaların qəbulu insulini qana buraxaraq serotonin səviyyəsini artırmağa çox kömək edir.
 Bundan əlavə, insulin beyində serotoninə çevrilən triptofan istisna olmaqla, bütün amin turşularını qandan çıxarır.
 Havada günəş işığına məruz qalmaq orqanizmdə serotonin səviyyəsini artırır.
 Probiyotikləri müəyyən qida əlavələri qəbul etməklə və ya kimchi, qatıq və ya duzlu kələm kimi müəyyən qidaları yeyərək də əldə etmək olar.
 Pəhrizə probiyotiklərin əlavə edilməsi də qanda triptofanın səviyyəsini artırmağa kömək edir.

 Serotonin çatışmazlığının simptomları

• Beyindəki serotonin səviyyəsinin aşağı olması xüsusilə qadınlarda depressiyaya və əhval dəyişikliyinə səbəb olur.
• Kişilərdə bu hormonun azalması kişinin daha aqressiv və impulsiv olmasına, həmçinin depressiya, yuxusuzluq, iştahsızlıq kimi bir çox psixoloji xəstəliklərdən əziyyət çəkməsinə səbəb olur.
• Bundan əlavə, serotonin hormonunun olmaması orqanizmi bir çox fiziki xəstəliklərə, o cümlədən karbohidratlı qidalara olan istəklərə məruz qoyur.
• Hormon çatışmazlığı həzm sistemini bir çox problem və xəstəliklərə, o cümlədən iltihablı bağırsaq sindromuna məruz qoymaqla yanaşı, çəki artımı və qəbizliyə də səbəb olur.